در ادامه روند آتش‌سوزی‌ها، چند روز پیش در بوستان نهج‌البلاغه در شمال غرب شهر تهران شاهد رخداد دیگری بودیم که رئیس پایگاه دوم پلیس امنیت عمومی پایتخت از دستگیری سه عامل آتش‌سوزی این بوستان خبر داد.
در واکنش به این آتش‌سوزی‌ها، خردادماه امسال سردار حمید هداوند جانشین رئیس پلیس تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اعلام کرده بود: «در تهران حدود ۶۰ نفر به دلیل دست داشتن در آتش‌سوزی‌های اخیر دستگیر شده‌اند، اما عمدی بودن عمل آنها به دلیل غرض‌ورزی یا اهداف خرابکارانه نبوده است.»
همچنین چند روز پیش سرهنگ علی محمدی رئیس پایگاه دوم پلیس امنیت عمومی پایتخت در ارتباط با آتش‌سوزی بوستان نهج‌البلاغه به خبرگزاری ایسنا گفت: «متهمان ۸۰۰ متر مربع از این بوستان را به آتش کشیدند.» «۱۷ تیرماه متهم اصلی پرونده در مخفیگاهش در حوالی خیابان ستارخان با هماهنگی‌های قضایی در یک عملیات غافلگیرانه دستگیر شد و دو همدست دیگرش به بزه ارتکابی با همکاری یکدیگر اعتراف و علت آن را خودنمایی اعلام کردند.»
۱۸ خردادماه نیز محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران درخصوص آتش‌سوزی در فضاهای سبز تهران با تأکید بر اینکه وقوع آتش‌سوزی‌ها در سراسر کشور بوده و نه فقط تهران، گفت: «ما در مورد این حریق‌ها از نهادهای امنیتی پرسیدیم و آنها گفتند تاکنون دلیلی برای خرابکاری احصاء نشده است.»
وی در این مورد با ارائه توضیحات محیط زیستی گفته است: «باران در تهران به‌شدت باریده و سبب رویش گیاهان و علف‌ها شده است و بعد از آن شاهد موج گرمای شدید بودیم که این مسأله سبب شد این علف‌ها به‌سرعت خشک شوند؛ هر چند که به قول آقای میرلوحی عضو دیگر شورا باید این علف‌ها را هرس کرده و به دام‌ها می‌دادیم اما ما که دام نداریم.»
برای برخورد با متهمان خلأ قانونی وجود ندارد
در ماه گذشته نیز بوستان ولایت، پارک جنگلی چیتگر و بوستانی در پاسداران با آتش‌سوزی مواجه شد. عمدی یا غیرعمدی بودن آتش‌سوزی بوستان‌ها مسأله‌ای است که این روزها مورد بحث است و هرکسی درباره آن گمانه‌زنی‌های متفاوتی دارد. بعضی معتقدند به دلیل گرما و همچنین بارش زیاد باران در سال جاری که سبب رشد بیش از حد علف‌های هرز در بوستان‌ها شده، امکان دارد حتی با یک ته سیگار، یک بوستان بزرگ آتش بگیرد و این آتش‌سوزی‌ها عمدی نبوده است.
در مقابل عده‌ای معتقدند این آتش‌سوزی‌ها عمدی بوده و کار بدخواهان است و می‌تواند با هر هدفی از ایجاد تشویش تا ایجاد ناامنی و آشوب صورت گرفته باشد. این گروه خواستار دخالت دادستانی به‌عنوان مدعی‌العموم به موضوع هستند.
در اینجا می‌خواهیم به بررسی مجازات عاملان آتش‌سوزی پارک‌ها و بوستان‌های تهران بپردازیم. از دیگر سو بحث آتش گرفتن یا زدن جنگل‌ها، بوستان‌ها و منابع طبیعی، یکی از چالش‌های مهم جوامع و دولت‌هاست که متأسفانه این روزها برخی از پارک‌ها و بوستان‌ها در تهران نیز با آن درگیرند.
اما قانون در برابر متهمان چه مجازاتی را وضع کرده است؟ با مروری بر قوانین کشور در این زمینه شاید بتوان نگاه روشن‌تری ارائه داد.
در کشور ما پیرامون حفظ و نگهداری جنگل‌ها و مراتع، قوانین و مقررات مختلفی تصویب شده‌اند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به «قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع»، «قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی کشور» و در نهایت «قانون مجازات اسلامی» اشاره کرد که هر یک از آنها با جرم‌انگاری رفتارهای منجر به آتش‌سوزی این منابع، تلاش کرده‌اند زمینه تخریب محیط زیست و نابودی این طبیعت خدادادی را کاهش دهند.
اصل ۵۰ قانون اساسی: حفاظت محیط زیست وظیفه عمومی است
با مروری بر قوانین کشور به نظر می‌رسد خلأ قانونی در این زمینه وجود ندارد. اصل ۵۰ قانون اساسی یکی از اصل‌هایی است که به‌خوبی متوجه اهمیت این موضوع بوده و تصریح کرده است: «در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. از این رو، فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.»
مجازات آتش‌زدن جنگل‌ها در قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع تخریب و آتش زدن جنگل‌ها به‌موجب قانون، ممنوع و برای مرتکبان آن مجازاتی در نظر گرفته شده است. مهم‌ترین ماده‌ای که در ارتباط با آتش زدن عمدی جنگل‌ها می‌توان به آن استناد کرد ماده ۴۷ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع است که مجازات سنگینی را برای مرتکبان این جرم تعیین کرده است. به‌موجب این ماده «هرکس در جنگل عمداً آتش‌سوزی ایجاد کند به حبس از ۳ تا ۱۰ سال محکوم خواهد شد و در صورتی که مرتکب، مأمور جنگلبانی باشد، به حداکثر مجازات مذکور محکوم می‌شود.»
مجازات آتش‌سوزی عمدی؛ حبس از ۳ تا ۱۰ سال
براساس همین قانون و ماده ۴۵ آن «آتش زدن نباتات در مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت مأموران جنگلبانی ممنوع است.» متهم یا متهمان به «حبس از ۲ ماه تا ۱ سال محکوم خواهد شد. براساس ماده ۴۶ هرکس مبادرت به کت زدن (کندن حلقه‌ای از پوست درخت با تبر) یا روشن کردن آتش در تنه درخت جنگلی کند به حبس از ۳ ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.»
علاوه بر این موارد در قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، به‌موجب ماده ۶۷۵ قانون مجازات اسلامی «هرکس عمداً عمارت یا بنا یا کشتی یا هواپیما یا کارخانه یا انبار و به‌طور کلی هر محل مسکونی یا مستعد برای سکنی یا جنگل یا خرمن یا هر نوع محصول زراعی یا اشجار یا مزارع یا باغ‌های متعلق به دیگری را آتش بزند به حبس از ۲ تا ۵ سال محکوم می‌شود.»
اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا این قوانین، توانسته بازدارندگی خود را داشته باشید یا ضروری است، نسبت به اصلاح آن با هدف به حداقل رساندن این اقدامات مجرمانه، بخش‌های ذیربط از جمله مجلس شورای اسلامی وارد عمل شود.
نظر شما